Έντομα αποθηκών είναι τα αρθρόποδα εκείνα που προσβάλλουν εδώδιμα ή μη προϊόντα που βρίσκονται στην φάση της επεξεργασίας ή της αποθήκευσης τους. Η προσβολή συνήθως γίνεται κατά την αποθήκευση, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές όπου η πρωτογενής προσβολή γίνεται στον αγρό και κατόπιν το αρθρόποδο συνεχίζει το βιολογικό του κύκλο στο αποθηκευμένο προϊόν. Στην κατηγορία αυτή των εντόμων ανήκουν και τα αρθρόποδα εκείνα που προσβάλλουν μέσα σε σπίτια τρόφιμα ή ρούχα, όπως και εκείνα που προκαλούν ζημιές σε μουσειακές συλλογές (βαλσαμωμένα ζώα, υφάσματα, ταπετσαρίες, στολές κ.λπ.).

Lasioderma serricorne (Fabricius) (Col.Anobidae) κν. σκαθάρι του καπνού ή των τσιγάρων

Το τέλειο έντομο έχει μήκος σώματος περί τα 3 mm. Τα έλυτρα του είναι λεία και έχουν χρώμα ερυθροκάστανο. Σε πλάγια όψη το πρόσθιο μέρος του σώματός του (κεφαλή + πρόνωτο) είναι χαρακτηριστικά κυρτό και φαίνεται να σχηματίζει σχεδόν ορθή γωνία με το υπόλοιπο τμήμα.

Οι προνύμφες έχουν λευκό χρωματισμό, είναι κοντόχοντρες, κυρτές με καστανή κεφαλή και τρία ζευγάρια πόδια. Φέρουν σε όλο το σώμα τους ωχρόλευκες λεπτές τρίχες και το τελικό μήκος τους φθάνει περίπου τα 5 mm.

Γεωργική κατανομή: Το συναντούμε σ’ όλα σχεδόν τα μέρη της γης και ιδιαίτερα στα πιο ζεστά. Είναι αρκετά ανθεκτικό σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά σε περιοχές όπου επικρατούν θερμοκρασίες κάτω των 5^ΟC επί 1 συνεχώς μήνα ή κάτω από 10^οC για 5 συνεχώς μήνες μπορεί να επιβιώσει μόνο σε θερμαινόμενα κτίρια.

Βιολογία- Ξενιστές: Προσβάλλει κατά κύριο λόγο τον αποθηκευμένο καπνό και τα προϊόντα του (τσιγάρα, πούρα κλπ). Επίσης προσβάλλει σπόρους, προϊόντα σπόρων, ελαιούχους πλακούντες, ξηρά φρούτα, μπισκότα και άλλα ξηρά γλυκίσματα, μπαχαρικά, υφάσματα και γουναρικά.

Stegobium paniceum (Linnaeus) (Col.-Anobiidae)

Το έντομο αυτό μοιάζει με το Lasioderma αλλά είναι ελαφρά πιο φαρδύ, τα έλυτρά του είναι ραβδωτά, ενώ το κεφάλι του δεν σχηματίζει ορθή γωνία με το υπόλοιπο σώμα. Έχει μήκος περίπου 2,5 mm και το σώμα του καλύπτεται από λεπτές τρίχες.

Το συναντούμε σε σπόρους, προϊόντα σπόρων, ελαιούχους πλακούντες, ξερά φρούτα, παλαιά βιβλία, μπαχαρικά, καρυδόψυχα και κυρίως σε αρτοσκευάσματα και ζυμαρικά.

Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera–Bruchidae) κν. βρούχος των φασολιών

Το ενήλικο έχει μήκος σώματος γύρω στα 3mm αλλά σε καταστάσεις υπερπληθυσμού (πάνω από 5-8 έντομα/σπόρο) έχουμε την εμφάνιση νάνων ατόμων με μήκος σώματος που μπορεί να φτάσει μέχρι και 1.5mm. Τα θηλυκά είναι ελαφρώς μεγαλύτερα των αρσενικών. Ο χρωματισμός των ελύτρων είναι γενικά γκρίζος με διάφορες σκοτεινόχρωμες κηλίδες.

Βιολογία-Ξενιστές: Το κολεόπτερο αυτό προσβάλλει κυρίως τα φασόλια τόσο στον αγρό όσο και στην αποθήκη. Πέρα από τα αποθηκευμένα φασόλια ο βρούχος αυτός είναι δυνατόν να προσβάλλει και ρεβύθια.

Bruchus pisorum Linnaeus (B. pisi, Laria pisorum) (Col.-Bruchidae)

κν. βρούχος των μπιζελιών

Προσβάλλει τα μπιζέλια και σε αντίθεση με το Α. obtectus το θηλυκό κολλάει τα πορτοκαλί χρώματος αυγά του στην επιφάνεια των πράσινων λοβών. Για να ωριμάσει αναπαραγωγικά το έντομο πρέπει οπωσδήποτε να τραφεί με τη γύρη των λουλουδιών του μπιζελιού γι’ αυτό την περίοδο της ανθοφορίας τα συναντούμε κυρίως στα άνθη.

Bruchus rufimanus Boh. (B.fabae)

κν. βρούχος των κουκιών

Προσβάλλει τα κουκιά και η βιολογία και συμπεριφορά του είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια με αυτή του Β.pisorum. Δεν έχει καταδεχθεί μόνο αν η λήψη γύρεως από το θηλυκό, είναι απαραίτητη για να ωριμάσει αυτό αναπαραγωγικά. Έχει μια γενιά τον χρόνο. Παρασιτείται σε υψηλό βαθμό από διάφορα Υμενόπτερα.

Γενικά σήμερα η σημασία του εντόμου αυτού για τον ελληνικό χώρο έχει περιοριστεί σε σημαντικό βαθμό, λόγω του περιορισμού της καλλιέργειας των κουκιών.

Bruchus lentis Frohl.

κν. βρούχος της φακής

Προσβάλλει τα ψυχανθή Lens esculenta (φακή) και Vicia ervilia (ρόβι).Το θηλυκό την άνοιξη ¨κολλάει¨ ένα και σπανιότερα περισσότερα αυγά, σε κάθε πράσινο λοβό και η νεαρή προνύμφη τρυπώντας απευθείας το τοίχωμά του κατευθύνεται προς το σπόρο όπου και συμπληρώνει την ανάπτυξή της περνώντας από 6 προν. στάδια.

Dermestes lardarius L.

Είναι κοσμοπολίτικο είδος το οποίο προσβάλλει κυρίως υλικά ζωικής προέλευσης δέρματα, γούνες, κουκούλια μεταξοσκώληκα, νεκρά έντομα κ.λπ. Οι πλήρως ανεπτυγμένες προνύμφες όταν πρόκειται να νυμφωθούν , μπορεί να ανοίξουν τρύπες σε υλικά που δεν αποτελούν θρεπτικά υποστρώματα και έτσι να κάνουν έμμεσα σημαντικές ζημιές π.χ. σε ξύλινα δοκάρια, φελλό ή ακόμη και σε σοβάδες ή μολυβοσωλήνες!!!

Παρά την αποκλειστική σχεδόν προτίμησή του για τροφές ζωικής προέλευσης, μπορεί άνετα να εκτραφεί σε τεχνητό θρεπτικό υπόστρωμα από έμβρυα σίτου, πράγμα που δε συμβαίνει με άλλα Dermestidae.

Trogoderma granarium (Everts) (Col.-Dermestidae)

Είναι ένα από τα πλέον επιζήμια έντομα αποθηκών στις θερμές χώρες ενώ στις ψυχρότερες περιοχές η δραστηριότητά του περιορίζεται σημαντικά. Είναι αδηφάγο με σαφή προτίμηση στους ελαιούχους πλακούντες, τους σπόρους και τα προϊόντα τους.

Έχουν μήκος περίπου 3 mm και χρώμα σκούρο με κοκκινοκαφέ κηλίδες στα έλυτρα.

Πέρα από τις ζημίες που μπορεί να προκαλέσουν στα αποθηκευμένα προϊόντα, μπορεί έμμεσα να προκληθούν σοβαρά αλλεργικά φαινόμενα από την τυχαία κατάποση ή την είσοδο στο αναπνευστικό σύστημα , των τριχών του σωματικού περιβλήματος των προνυμφών.

Trogoderma inclusum Leconte (B) (T. vercicolor) (Greutz.) (Coleoptera-Dermestidae)

Το είδος αυτό είναι διαδεδομένο περισσότερο στις μεσογειακές χώρες και τρέφεται τόσο σε φυτικά όσο και σε ζωικά υλικά. Γενικά δεν είναι τόσο επιζήμιο όσο το προηγούμενο, εκτός και αν για οποιοδήποτε λόγο έχουμε σημαντική αύξηση του πληθυσμού του.

Γενικά οι απαιτήσεις του σε θερμοκρασία και σχετική υγρασία είναι περίπου ίδιες με αυτές που απαιτεί το Τ. granarium αλλά η ανάπτυξή του πάνω ή κάτω από τα όρια που προαναφέρθηκαν σταματάει σχεδόν απότομα και οι προνύμφες εισέρχονται σε διάπαυση.

Attagenus spp.

Είδη του γένους αυτού απατώνται κυρίως στην παλαιοαρκτική ζώνη της γης όπου καταστρέφουν είδη ζωικής κυρίως προέλευσης (μάλλινα υφάσματα, γούνες, δέρματα, κουκούλια, εντομολογικές συλλογές κ.λπ.). Οι ζημιές γίνονται από τις προνύμφες, ενώ τα τέλεια προτιμούν να τρέφονται με το νέκταρ και τη γύρη των λουλουδιών.

Δύο είναι τα κυριότερα είδη που συναντώνται στον Ευρωπαϊκό χώρο. Το Attagenus piceus OI.(The black carpet Beetle) και το A.pellio L. Τα έλυτρα των τελείων και των δύο ειδών έχουν μαύρο ή καστανό χρωματισμό αλλά διακρίνονται εύκολα το ένα από το άλλο από το γεγονός ότι το A.pellio φέρει 3 τριγωνικές λευκές κηλίδες στο πίσω μέρος του πρώνωτου (2 στα άκρα και 1 στο κέντρο της βάσης του) καθώς και 2 κηλίδες στο μέσο κάθε ελύτρου.

Οι ζημιές από το Attagenus σπάνια είναι σοβαρές σε αντικείμενα που χρησιμοποιούνται συχνά, ενώ το αντίθετο συμβαίνει σε εγκαταλειμμένα ή σπάνια χρησιμοποιούμενα, όπως μουσιακά εκθέματα (παραδοσιακές μάλλινες στολές, εντομολογικές συλλογές, χαλιά κ.λπ.).

Anthrenus fasciatus Hbst. (Col.-Dermestidae)

Έντομο των θερμών περιοχών της γης το οποίο όμως απαντάται και στα εύκρατα κλίματα.

Οι προνύμφες του προσβάλλουν είδη ζωικής προέλευσης (γούνες, δέρματα, μάλλινα υφάσματα) με ιδιαίτερη προτίμηση τα αποξηραμένα κέρατα ζώων. Τα τέλεια τρέφονται με γύρη διαφόρων φυτών (κυρίως Umbeliferae & Compositae). Στην Ελλάδα το παρατηρήσαμε μαζί με προνύμφες του γένους Attagenus να έχει προσβάλλει μάλλινα καλύματα καναπέδων και φλοκάτες (βλ. και Attagenus spp.). Τέλεια και προνύμφες του βρέθηκαν επίσης σε μπισκότα προσβεβλημένα από Trogoderma sp. Αλλά η παρουσία τους μάλλον οφείλονταν στην ύπαρξη νεκρών εντόμων και δεν είχε σχέση με την κατανάλωση αμυλούχου τροφής.

Anthrenus museorum (L.) (Col.- Dermestidae)

Οι προνύμφες του προσβάλλουν τα μάλλινα υφάσματα, γούνες, δέρματα και άλλα υλικά ζωικής προέλευσης. Είναι επίσης εχθρός τόσο εντομολογικών συλλογών όσο και άλλων μουσειακών εκθεμάτων (βαλσαμωμένα πουλιά και ζώα) .Τα τέλεια όπως και του προηγούμενου είδους, τρέφονται με νέκταρ και γύρη.

Anthrenus verbasci (L.) (Col. – Dermestidae)

Κοσμοπολίτικο είδος του οποίου οι προνύμφες προσβάλλουν μάλλινα, δέρματα, γούνες, εντομολογικές συλλογές, κουκούλια μεταξοσκώληκα, βαλσαμωμένα ζώα, όπως επίσης και προϊόντα μετάξης.

Τα τέλεια τρέφονται με νέκταρ και γύρι και τα συναντάμε πολλές φορές σε φωλιές πουλιών. Πιστεύεται μάλιστα ότι πολλές προσβολές στα σπίτια, προέρχονται από φωλιές που βρίσκονται στις σκεπές και από όπου οι προνύμφες το φθινόπωρο μεταναστεύουν στο εσωτερικό τους.

Sitophilus granaries L. (Calandra granaria L.) (Col.-Curculionidae)

κν. καλάντρα του σταριού, σιταρόψειρα

Είναι κοσμοπολίτικο είδος και το συναντούμε στα εύκρατα αλλά και στα ψυχρά (Σκανδιναβία, Ρωσικά) κλίματα, ενώ στα υποτροπικά η παρουσία του είναι σπάνια και η ανάπτυξή του σχεδόν αδύνατη.

Τόσο το τέλειο όσο και οι προνύμφες του προσβάλλουν τους σπόρους των σιτηρών (σιτάρι, σίκαλι, κριθάρι, καλαμπόκι και σπανιότερα βρώμη) στους αποθηκευτικούς χώρους, όπως επίσης και συμπαγή αμυλούχα προϊόντα (ξερό ψωμί, φρυγανιές, ζυμαρικά). Κατά τον Kunike (από Lepesme, 1944), τόσο αυτό όσο και το συγγενικό του είδος S. oryzae, μπορούν να τραφούν και σε αλεύρι, πίτουρα ή πλιγούρι αλλά δεν μπορούν να αναπαραγχθούν . Τρέφονται αλλά πεθαίνουν σύντομα σε μπιζέλια, φασόλια, λούπινα, αραχίδα και αμύγδαλα, ενώ δεν προσβάλλουν ποτέ τους σπόρους κακάο, καφέ και το αποφλιωμένο ρύζι.

Oryzaephilus surinamensis (L.) (Col.-Sylvanidae)

κν. ψείρα του σταριού

Το έντομο αυτό μαζί με το Sitophilus granarius, συναντάται πολύ συχνά κυρίως σε αποθήκες σιταριού, κριθαριού και ρυζιού ενώ μπορεί να προσβάλλει και άλλες τροφές. Σε κατοικίες το παρατηρήσαμε να προσβάλλει σοκολάτα κύβους ¨ζωμών¨.

Τα τέλεια έχουν χρώμα καφετί και φέρουν χαρακτηριστικές ακανθώδεις αποφύσεις στο θώρακα.